Nieuwe publicatie: Intrafamiliaal geweld in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tijdens de lockdownperiode

Brussel Preventie & Veiligheid (BPV) publiceert vandaag de resultaten van een analyse over intrafamiliaal geweld (IFG) in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tijdens de lockdownperiode door het coronavirus. Deze studie toont aan dat de lockdown op zich geen echtelijk geweld heeft gecreëerd: het verplicht thuisblijven zorgde soms voor een toename van geweld of juist voor het bedaren van de situatie. Tijdens de gezondheidscrisis was er sprake van een verdrievoudiging van de oproepen, maar dat betekent geen verdrievoudiging van echtelijk geweld. De werkelijkheid is genuanceerder.

“Deze belangrijke studie vertrekt vanuit een transversale aanpak en integreert zowel preventie, sensibilisering, begeleiding van slachtoffers, als repressie en begeleiding van de daders. De analyse focust zich op het meten van de fenomenen. Hoe? Door op systematische wijze data over geweld tegen vrouwen te verzamelen bij de verschillende betrokken partijen. Het gaat over een echte sociale plaag, die een niet te verwaarlozen impact heeft op alle familieleden. Zowel voor het slachtoffer, als voor de naasten en meer specifiek voor de kinderen die er getuige van zijn. We moeten deze problematiek op een structurele manier aanpakken en mijn regering engageert zich om meerdere maatregelen te implementeren,” verklaart Minister-President Rudi Vervoort.

“Een beter begrip leidt tot een betere bestrijding. Daarom heb ik als voorzitter van de Intra-Brusselse Taskforce inzake geweld tegen vrouwen aan BPV gevraagd om deze eerste studie over de impact van de lockdown op intrafamiliaal geweld uit te voeren. Het betreft een ongeziene studie: het is de eerste keer dat er, met de hulp van de verenigingssector, een kruisanalyse werd uitgevoerd van politiestatistieken, gegevens van opvangaanvragen en van de hulp- en ondersteuningslijnen. Het zal ook niet de laatste studie zijn: na de coronacrisis zal deze studie jaarlijks opnieuw worden uitgevoerd, zoals voorzien in het eerste Brusselse Plan ter bestrijding van geweld tegen vrouwen dat de Brusselse regering onlangs heeft goedgekeurd", voegt Nawal Ben Hamou, Staatssecretaris voor Gelijke Kansen eraan toe.

BPV verzamelde zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens over intrafamiliaal geweld in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, tijdens de periode van 16 maart 2020 tot en met 17 mei 2020. De data zijn afkomstig van meerdere actoren zoals de politie, de luisterlijnen, de vzw’s die de slachtoffers of daders opvangen of die de opvangcentra voor de slachtoffers beheren. Dankzij deze transversale en multidisciplinaire aanpak, en door zijn ongezien karakter, hebben we nu een genuanceerde visie op de problematiek. De beeldvorming overstijgt de criminaliteitscijfers, geregistreerd door de politie, en plaatst de nadruk op de beleving van de betrokken personen bij IFG-situaties tijdens de lockdownperiode. De studie focust op de impact van de lockdown op de slachtoffers, de daders en de professionals die hen opvangen.

Politiestatistieken: vermindering van het aantal geregistreerde feiten
De politiegegevens tonen een dalende trend in het aantal pv's en geregistreerde feiten van intrafamiliaal geweld tijdens de lockdownperiode, ten opzichte van het gemiddelde van de voorgaande jaren (2018-2019). Er moet echter rekening gehouden worden met het feit dat slachtoffers niet onmiddellijk een klacht indienden – zij hadden namelijk moeilijk toegang tot de commissariaten tijdens de lockdown –  en met de 
vertraging bij het opstellen en registreren van pv's door de politiediensten.

Een verdrievoudiging van de oproepen betekent geen verdrievoudiging van echtelijk geweld
Tijdens de lockdownperiode waren er beduidend meer oproepen naar de luisterlijnen (Ecoute Violences Conjugales en 1712). Maar deze tendens duidt niet op een stijging van situaties van intrafamiliaal geweld. Naast de oproepen van slachtoffers, waren er enerzijds veel oproepen van ongeruste familieleden, en anderzijds van privépersonen of professionals die hun hulp aanboden. Sinds het begin van de lockdown werden de luisterlijnen gepromoot. Deze bewustmaking moet ook een rol gespeeld hebben bij de toename van de oproepen, zonder dat het effectief een toename van feiten reflecteert.

Intrafamiliaal geweld: gendergerelateerd geweld
Intrafamiliaal geweld is een gendergerelateerd probleem. De geregistreerde PV’s over intrafamiliaal geweld tijdens de lockdownperiode, tonen inderdaad aan dat drie vierde van de geïdentificeerde slachtoffers vrouwen zijn en een vierde mannen. Onder de minderjarige slachtoffers is er wel een oververtegenwoordiging van mannelijke slachtoffers (1/3de tot 2/3de volgens de zones). Daarentegen is er sowieso een oververtegenwoordiging van vrouwelijke slachtoffers in de leeftijdscategorie 18 tot 49.

De lockdown zorgde voor extra moeilijkheden voor de slachtoffers van intrafamiliaal geweld, maar bracht ook rust voor sommige daders
Naast de politiecijfers en de oproepen naar de luisterlijnen, brengt de studie ook de beleving van de betrokken personen aan bod, in al haar complexiteit. Intrafamiliaal geweld is een proces dat zich cyclisch manifesteert, en onderscheidt zich van een banaal ‘echtelijk conflict’. Het geweld is dus op zich niet gecreëerd door de lockdown. 

• De slachtoffers van echtelijk geweld werden echter nog meer onder druk gezet – in lockdown met hun gewelddadige partner – geconfronteerd met moeilijkheden om zich te isoleren en om hulp in te schakelen indien nodig.
• Maar de ene situatie is de andere niet. Bepaalde slachtoffers werden met meer gewelddadige situaties geconfronteerd tijdens de lockdown, zo erg dat ze soms zelfs in nood hun huis moesten ontvluchten. De aanvragen voor onderdak zijn dan ook effectief sterk gestegen. Andere getuigen daarentegen van een bedaring van de situatie.
• De daders opgevolgd door de vzw Praxis – een vereniging die de daders van huiselijk geweld opvangt – wijzen ook op deze dubbele trend: sommigen beschouwen de lockdown als een bron van spanningen, mais niet als een trigger om over te gaan tot geweld. Anderen melden een afname van spanningen – gelinkt aan de afname van alcoholgebruik buitenshuis, uitstapjes, jaloezie – en van een tevredenheid in hun zoektocht naar controle over de partner.

De lockdown bemoeilijkte de opvang van slachtoffers
Uit de bevindingen van professionals blijkt dat de eerstelijnsdiensten tijdens deze periode complexe situaties moesten behandelen, maar ze konden de slachtoffers niet altijd doorverwijzen naar de noodzakelijke diensten – die vertraagd of niet werkten – om een globale opvang te verzekeren (OCMW, psychosociale hulp, juridische, administratief …). De studie benadrukt dus de noodzaak van een samenwerking tussen verschillende actoren en van een multidisciplinaire netwerkondersteuning op lange termijn om effectieve hulp te bieden aan de slachtoffers van intrafamiliaal geweld.

Documenten:

FOCUS 1 - Intrafamiliaal geweld in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tijdens de lockdownperiode