Energie: elektriciteitsschaarste of gastekort

Elektriciteit: risico op stroomtekort

Omdat het technisch onmogelijk is om elektriciteit op grote schaal op te slaan, moet ze geproduceerd worden op het moment waarop ze verbruikt wordt. Om het elektriciteitsnet normaal te laten werken, moeten de productie en het verbruik van elektriciteit dus voortdurend in evenwicht worden gehouden. De overheid, de marktdeelnemers en de netbeheerders hebben structurele en preventieve maatregelen genomen om de bevoorradingszekerheid van elektriciteit in ons land te waarborgen. In normale tijden is het risico op een tekort aan elektriciteit dus zeer beperkt. 
In uitzonderlijke omstandigheden, en meer bepaald in het geval van een koudegolf die gedurende verschillende dagen heel Europa treft, zouden wel moeilijkheden op de Belgische en internationale elektriciteitsmarkten kunnen ontstaan. Naast prijsstijgingen en een grotere behoefte aan elektriciteit uit het buitenland, zouden die extreme winterse omstandigheden op bepaalde dagen kunnen leiden tot een risico op elektriciteitstekort.  

Online indicator voor stroomvoorziening

Als beheerder van de hoogspanningsinfrastructuur en het elektriciteitssysteem in België, publiceert Elia een risiconiveau op een tekort via de stroomindicator. Dankzij dat online instrument, kan je op elk moment de situatie in ons land voor de bevoorrading aan elektriciteit voor de komende zeven dagen volgen. De indicator wordt dagelijks bijgewerkt en gebruikt verschillende kleurcodes naargelang het risico op een tekort. 

Raadpleeg hier de stroomindicator van Elia

In geval van een geïdentificeerd risico op stroomschaarste is de eerste geplande maatregel een beperking van het energieverbruik in het land. Een stroomtekort kan immers worden vermeden als we ons allemaal inspannen om ons verbruik te verminderen, vooral tijdens de kritieke piekperiode (tussen 17 u. en 20 u., het moment waarop veel mensen thuis komen en elektriciteit verbruiken voor verwarming, verlichting of om te koken, terwijl ook commerciële en industriële activiteiten nog aan de gang zijn).  

Afschakelplan en black-out

Als een vrijwillige vermindering van het verbruik niet volstaat, kan er beslist worden tot een  ‘afschakeling’ van bepaalde zones van het land. Concreet gaat het om het manueel afkoppelen van bepaalde gemeenten of deelgemeenten, verdeeld over het hele Belgische grondgebied, om zo een totale ineenstorting van de elektriciteitsnetten, de fameuze ’black-out’, te vermijden. Een black-out is het volledig instorten van het elektriciteitsnet door een onevenwicht, met name wanneer de elektriciteitsvraag groter is dan het aanbod. Een dergelijke algemene en ongecontroleerde stroompanne kan verschillende uren duren en een belangrijke socio-economische impact voor het land teweegbrengen. 
Om een black-out te vermijden, hebben de Belgische overheden een pakket noodmaatregelen opgesteld, samen met Elia, de distributienetbeheerders waaronder Sibelga, en het Nationaal Crisiscentrum (NCCN). Het afschakelplan is - als laatste redmiddel - een van die maatregelen. De elektriciteitsvoorziening wordt in bepaalde gebieden dan gecontroleerd afgeschakeld gedurende een korte periode (in principe 2 tot 3 uur), met als doel de elektriciteitscentrales toe te laten het evenwicht op het elektricteitsnetwerk te herstellen.

Geen afschakeling in Brussel

In de eerste plaats zullen de landelijke, minder dicht bevolkte zones afgeschakeld worden. In Brussel zal er geen manuele afschakeling plaatsvinden, uitgezonderd voor 2 kleine zones in Ukkel en Laken. Raadpleeg het stratenplan op de website van Sibelga om te ontdekken over welke straten het gaat. Toch zal iedere inwoner van het Brussels Gewest worden verzocht deel te nemen aan de nationale inspanningen om het elektriciteitsverbruik te verminderen. Door solidair te zijn, kunnen we vermijden dat andere zones van het land bewust worden afgeschakeld.
 

Aardgas: risico op tekort

Aardgas vertegenwoordigt ongeveer 25% van het eindverbruik van energie in België en bijna 45% in Brussel, wat het belang ervan voor ons land aantoont. Met de inval van Rusland in Oekraïne op 24 februari 2022 heeft Europa zijn aardgasvoorzieningsbeleid herzien. Er zijn de stijgende prijzen en bovendien heeft Europa nu ook de strategische wens om de Russische energie-import zo snel mogelijk terug te dringen en naar een grotere energie-onafhankelijkheid toe te werken. Vóór het uitbreken van de oorlog in Oekraïne vertegenwoordigden de leveringen van Russisch gas slechts 6% van het Belgische verbruik. 
België bevindt zich in het hart van het Europese gaslandschap met diverse bevoorradingsbronnen en een beschikbare strategische stock, waardoor het risico op een aardgastekort in ons land eerder gering is.
Bovendien werd in de Europese Unie een solidariteitsmechanisme opgezet, dat de 27 Europese landen verplicht een deel van hun gas te delen in geval van een tekort.  

Op nationaal niveau heeft de FOD Economie, in samenwerking met de CREG, het Nationaal Crisiscentrum (NCCN) en de transportnetbeheerder Fluxys, in september 2022 het ‘noodplan gas’  geüpdatet. Bij een verhoogd risico op gastekort kan de federale minister van Energie, in samenwerking met Fluxys, het noodplan activeren en noodmaatregelen treffen om elke bevoorradingonderbreking in het land te vermijden. 
De eerste maatregel bestaat erin om iedereen te vragen zijn gas- (en elektriciteits-)verbruik vrijwillig te verminderen. Als het tekort aanhoudt, zal aan bepaalde socio-economische sectoren specifiek worden gevraagd om hun verbruik te verminderen of zelfs op te schorten. Het doel is om een fysieke afsluiting van bepaalde delen van het land te voorkomen. Zo’n ‘handmatige sluiting van de kleppen’ zou grote problemen zou veroorzaken wanneer de betrokken pijpleidingen weer in gebruik worden genomen.
Huishoudens worden beschouwd als prioritaire klanten. Ook zij zullen worden verzocht om hun gasverbruik te verminderen met als doel de impact van het tekort op het socio-economische leven in België te beperken.

Energie in Brussel

Sibelga, de distributienetbeheerder voor elektriciteit en aardgas voor de 19 gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ontwikkelde een Energids op zijn website. Je vindt er een antwoord op al je vragen over energie in Brussel. Op de website van SocialEnergie kan je terecht voor informatie over de energieprijzen en steunmaatregelen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in het kader van de energiecrisis.