Smokkel en fraude

In 2019 werden in België 21% van de dossiers op het vlak van criminele organisaties (167 zaken) en 12% van de dossiers op het vlak van vereniging van misdadigers (42 zaken) doorgegeven aan het Brussels parket. Grootschalige illegale handel en economische en financiële fraude worden zelden door slechts één persoon gepleegd. Het gaat om vormen van georganiseerde misdaad die vaak worden gepleegd door dadergroepen, al dan niet gestructureerd, die betrokken zijn bij meerdere illegale activiteiten op (supra)nationale schaal. De technische en menselijke middelen die voor deze misdaden worden ingezet, zijn gevarieerd en omvangrijk. Dat houdt in dat er talrijke tussenpersonen zijn in elke schakel van de criminele keten, wat het werk van justitie bemoeilijkt. Recente trends laten ook een verschuiving zien van de traditionele werkwijzen van criminele organisaties naar een meer ondernemend model, waarbij criminaliteit – of criminele expertise – zelf een lucratief goed is geworden. Het wordt als handelswaar aangeboden aan andere criminele organisaties of geïsoleerde delinquenten ('servicegerichte' criminaliteit). Dit is vooral het geval bij cybercriminaliteit, maar ook bij andere fenomenen zoals drugshandel, valse documenten en andere vervalsingen, afhankelijk van de fase van het crimineel proces (productie, logistiek, provisie, heling enz.). 

Het is erg belangrijk dat de handel in frauduleuze goederen zoals verdovende middelen (met name de in- en uitvoer van cocaïne, waarvan het aantal feiten bijna is verdubbeld tussen 2010 en 2019), vervalste documenten, vuurwapens en nagemaakte goederen wordt aangepakt. Niet alleen wegens hun economische en maatschappelijke gevolgen maar ook omdat deze zeer lucratieve activiteiten andere criminele fenomenen (zoals de financiering van terrorisme) bestendigen en/of vergemakkelijken. Om hun inkomsten te kunnen gebruiken, moeten criminelen hun opbrengsten witwassen. Dit betekent dat er speciale aandacht moet gaan naar samenspanning met het legale circuit. Economische en financiële inbreuken zijn inderdaad zeer frequent in de georganiseerde misdaad. In 201731 hadden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van de 194 behandelde gerechtelijke dossiers op het vlak van georganiseerde misdaad, 36% als belangrijkste cri-minele activiteit het witwassen van geld en 13% fraude in de inkomstenbelasting. 

Het gebruik van communicatie- en informatietechnologieën verruimt het speelveld van deze verschillende activiteiten. In de cybercontext gaat het hierbij om fenomenen van computersabotage (vier keer talrijker in 2019 dan in 2010), computerfraude (oplichting) en vervalsing/ namaak. Bovendien worden bepaalde vormen van georganiseerde misdaad ondersteund door andere illegale activiteiten zoals valse documenten, gebruik/verhuur van voertuigen (legaal of gestolen), huisvesting, fiscale constructies, dekmantelbedrijven/gebruik van offshore bedrijven/inzetten van geldezels enz. 

Tot slot houden criminele groeperingen zich ook bezig met andere – meer gewone – vormen van criminaliteit, zoals diefstal in gebouwen, gauwdiefstallen en gewapende diefstallen. In bepaalde fraudegevoelige sectoren, zoals de transport-, de bouw- of de schoonmaaksector, is ook sprake van servicemarkten. Daarom moeten verschillende benaderingswijzen worden gecombineerd om criminelen nog meer af te schrikken. Hierbij moeten we ons zowel richten op de daders en slachtoffers (bv. toeristen) als op de buit (helers, fysieke of online verkooppunten enz.). 

De traditionele controlemechanismen en sancties voor de bestrijding van deze vormen van criminaliteit volstaan niet. Een integrale aanpak dringt zich op, onder meer door de administratieve autoriteiten in staat te stellen op lokaal niveau preventief en ontradend op te treden (bv. door vestigingen te sluiten, een bouwvergunning te weigeren enz.).